پیشگیری و درمان ورم لنفاوی

لنف ادم چیست؟

لنف ادم یعنی چه؟ لنف ادم یا ورم لنفاوی ،یک نوع تورم در بافتهای بدن می باشد.  تجمع مایع غنی از پروتئین و چربی در اندامها، به عبارت دیگر جمع شدن مایع زیر پوست بدن که باعث ایجاد تورم در اندامهای مختلف بدن می شود. این بیماری اغلب بر یک بازو یا پا تاثیر می گذارد، اما در شرایط غیر معمول هر دو اندام تحت تاثیر قرار گذفته و لنف ادم دست و لنف ادم پا اتفاق می افتد.  درمان سرطان پستان،شایع ترین علت لنف ادم می باشد.

بیماری لنف ادم به طور صددرصد قابل درمان نیست اما می توان آن را کنترل کرد. اگر این بیماری کنترل نشود تورم هر روز بیشتر خواهد شد و این خطرات بسیاری را برای بیمار خواهد داشت. از جمله سخت شدن پوست بافت متورم شده و همچنین قابلیت ارتجاعی بافت از بین خواهد رفت و همچنین شکل آن تغییر خواهد یافت.

سعی نمایید درمان را به عقب نیاندازید. هر چه درمان زودتر انجام شود خطرات بیماری برای فرد کاهش می یابد.

 ورم لنفاوي اندام فوقانی چیست؟

عوامل ایجاد ورم لنفاوی

سیستم لنفاوی ایمنی بدن را  حفظ می کند و از وظایف آن پاکسازی همه ی بافت های بدن و ایجاد تعادل بین آنها می باشد.  اگر این سیستم کار خود را به درستی انجام ندهد باعث ایجاد ورم لنفاوی خواهد شد.

از عواملی که باعث ایجاد مشکل در عملکرد سیستم لنفاوی می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیستم لنفاوی به درستی شکل نگرفته باشد ( لنف ادم اولیه نیز نامیده می شود.)
• تروما(ممکن است بعد از عمل جراحی و پرتودرمانی بوجود آید.)
• از بین رفتن مسیرهای لنف و تخریب عروق لنفاوی در طی درمان سرطان پستان(پرتو درمانی غدد لنفاوی این ناحیه یا پرتو درمانی پستان که زیر بغل را نیز در برگرفته باشد.)
• ضربه و جراحت به وجود آمده از سوختگی یا عوامل دیگر باعث تشدید لنف ادم خواهد شد.
• بیماری های قلب و عروق باعث تاثیر بر روی جریان خون می شوند و احتمال ابتلا به لنف ادم را افزایش می دهد . (این مورد نادر می باشد)
  

علائم کلی لنف ادم چیست؟

علائم اولیه شروع لنف ادم اندام فوقانی و تحتانی:

اولین علامت لنف ادم خفیف ممکن است به عنوان یک احساس سنگین، سوزن، تنگی، گرما یا تیرگی درد در اندام تحتانی و فوقانی دیده شود. این علائم ممکن است قبل از اینکه تورم مشخصی از یک دست یا پای وجود داشته باشد وجود دارد. علائم و نشانه های دیگر لنف ادم زودرس یا خفیف عبارتند از:

انواع لنف ادم

لنف ادم به دو نوع تقسیم می شود:

• لنف ادم اولیه

دلیل ایجاد لنف ادم اولیه وراثت می باشد و ممکن است این بیماری در چندین نسل قبل وجود داشته باشد و به فرد به ارث برسد. این بیماری به صورت مادرزادی و ژنتیکی به وجود می آید و بیشتر اندام تحتانی را درگیر می کند. این بیماری در هر سنی می تواند به وجود آید. به این نوع لنف ادم، لنف ادم مادرزادی نیز گفته می شود.

• لنف ادم ثانویه

لنف ادم ثانویه که به دنبال تخریب رگهای لنفی بدن پس از جراحی یا پرتو درمانی سرطان، عفونتهای انگلی یا ضربات شدید ایجاد می شود.

یکی از شایع ترین انواع لنف ادم ثانویه، ورم دست و بازو پس از درمان سرطان پستان است که در حدود 30 درصد بیماران مبتلا به این بیماری دیده می شود. علت ایجاد این تورم، از بین رفتن مسیرها و تخریب عروق لنفاوی است که ناچارا طی درمان سرطان پستان اتفاق می افتد و منجر به باقی ماندن مایع پر از پروتئین در عضو مبتلا می شود.
 

تشخیص لنف ادم

اگر شما در معرض خطر لنف ادم هستید ، به عنوان مثال، اگر اخیرا عمل جراحی سرطان را با استفاده از گره های لنفاوی خود داشته باشید، پزشک ممکن است بر اساس علائم و نشانه های شما، لنف ادم را تشخیص دهد.

اگر علت لنف ادم شما به اندازه کافی واضح نیست، پزشک ممکن است از تست های تصویربرداری جهت بررسی بیماری استفاده نماید. تست ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• ام آر آی (MRI)

با استفاده از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، MRI تصاویر 3 بعدی با وضوح بالا تولید می کند.

• سی تی اسکن  (CT scan)

این روش اشعه ایکس تصاویر دقیق و مقطعی از ساختار بدن شما را تولید می کند. سی تی اسکن می تواند انسداد در سیستم لنفاوی را نشان دهد.

• سونوگرافی داپلر

این نوع  سونوگرافی به وسیله تشدید امواج صوتی با فرکانس بالا (سلونوئید) به گلبول های قرمز در جریان خون و فشار انجام می شود. این سونوگرافی می تواند برای پیدا کردن مانع کمک کند.

• تصویربرداری رادیونوکلئید از سیستم لنفاوی شما(lymphoscintigraphy)

در طی این آزمایش، یک رنگ رادیواکتیو تزریق می شود و سپس توسط یک ماشین اسکن می شود. تصاویر به دست آمده حاوی رنگی است که از طریق عروق لنفاوی شما حرکت می کند و باعث بروز انسداد می شود.

راه های درمان لنف ادم

هیچ درمان قطعی برای لنف ادم وجود ندارد. درمان بصورت کنترل کردن ورم لنفاوی برای کاهش تورم و ناراحتی و علائم دیگر طراحی شده است. برای درمان لنف ادم راه های مختلفی وجود دارد که در ادامه توضیح داده خواهد شد:

•  فیزیوتراپی

در ابتدای بیماری لنف ادم که هنوز تورم زیاد نشده و ورم ها ملایم هستند می توان با بالانگه داشتن عضو درگیر، تمرین و پوشیدن لباس هایی که فشرده سازی می کنند، بیمار را تشویق نمود تا جریان لنف بوجود آید. در مواردی که بیماری تشدید یافته است و تورم زیاد می باشد فیزیوتراپ از روش درمانی ضد تراکم درمانی استفاده خواهد کرد.

ضدتراکم درمانی از 4 مرحله یر تشکیل شده است:

1. تخلیه‌ی لنفاوی دستی ( تحریک جریان مایع و کم کردن تورم)
2. بانداژ چند لایه لنف ادم (حرکت مایع به بیرون از عضو درگیر)
3. تمرین های درمانی ( فعال کردن ماهیچه های عضو درگیر)
4. مراقبت از پوست برای جلوگیری از عفونت

•  تخلیه لنفاوی دستی یا MLD

این کار یک ماساژ به حساب می آید اما نه ماساژ سنتی بلکه در این روش به آرامی و حرکت ملایم دست، مایع اضافی را به سمت خارج بافت و به داخل مسیر لنفاوی هدایت می کنند. ماساژ MLD مانند ماساژهای سنتی که با فشار و عمیق هستند نیست بلکه با ماساژهای ملایم انجام خواهد شد، در مثل اینکه قلمویی بر روی پوست کشیده شود.

• روشهای درمان فشرده سازی

زمانی که لنف ادم به مرحله ای برسد که متوسط یا شدید باشد (مرحله دوم یا سوم) 

• آستین های الاستیک یا جوراب شلواری: این ها باید مناسب باشند و فشرده سازی تدریجی را از انتهای اندام به سمت تنه انجام دهند.

• باند: بانداژهای مخصوص تخلیه ورم لنفاوی در اندام مبتلا به روش CDT  تحت نظر فیزیوتراپیست آموزش دیده و مجرب انجام می شود.

•  تمرین

تراپیست به بیمار کمک خواهد کرد تا با تمرین بر بیماری خود غلبه کند. در ابتدا با تمرین های آهسته و در ادامه تمرین های بیشتر . به تمرینات و تاثیر آنها بر بیماری توجه کنید، چون هر تمرین بر روی هر بیمار تاثیر مختلفی دارد و ممکن است برای یک نفر مفید ولی برای دیگری برعکس باشد.

• لیزر درمانی

برای درمان لنف ادم توسط لیزر، تراپیست وسیله ی کوچکی را در فواصل کوتاهی بر روی پوست بیمار قرار داده و لیزر درمانی انجام خواهد داد و بیمار چیزی احساس نخواهد کرد. این روش درمانی به خصوص وقتی بافت سختی زیر پوست قرار دارد کارآمدتر خواهد بود.

 عوارض لنف ادم و عدم درمان ورم لنفاوی چیست؟

همانطور که قبلا اشاره شد، عفونت های ثانویه پوست و بافت های زیر ممکن است لنف ادم را مختل کند. التهاب پوست و بافتهای همجنسی، به نام سلولیت و التهاب عروق لنفاوی (لنفانژیت)، عوارض رایج لنف ادم هستند. ترومبوز وریدی عمیق (تشکیل لخته های خون در سیاهرگ عمقی) همچنین عوارض شناخته شده لنف ادم است. اختلال عملکرد در منطقه آسیب دیده و مسائل مربوط به لوازم آرایشی و بهداشتی بیشتر عوارض جانبی لنف ادم است.

آیا می توان مانع از ایجاد لنف ادم (ورم لنفاوی اندام فوقانی و تحتانی) شد؟

نمی توان مانع ایجاد لنف ادم اولیه در اندام ها شد، اما اگر فردی در معرض خطر ورم لنفاوی ثانویه قرار داشته باشد ممکن است اقداماتی برای کاهش خطر ابتلا به لنف ادم انجام شود، مانند بعد از عمل جراحی سرطان یا درمان با اشعه.

مراحل زیر ممکن است به کاهش خطر ابتلا به لنف ادم در افراد مبتلا به لنف ادم ثانویه کمک کند:

• در صورت امکان، بازو یا پا آسیب دیده را بالاتر از سطح قلب نگه دارید.

• اجتناب از پوشیدن لباس و یا جواهرات تنگ و یا تنگ کننده (همچنین از استفاده از کاف های فشار خون در بازوی آسیب دیده اجتناب کنید).

• یک پد حرارتی (کیسه آب گرم،تشک برقی) را در منطقه آسیب دیده استفاده نکنید.

• از حمام داغ، حمام بخار، سونا، جکوزی و غیره استفاده نکنید.

• بدن را به اندازه کافی هیدراته نگه دارید (تاکید بر نوشیدن 6 تا 8 لیوان مایعات در روز خصوصاً آب).

• اجتناب از فعالیت سنگین و فعالیت شدید با اندام آسیب دیده.

• تشویق به به انجام فعالیت طبیعی روزمره و تاکید به انجام نرمش های آموزش دیده برای تخلیه ورم لنفاوی اندام مبتلا (بیماران توجه داشته باشند اندام مبتلا دچار خستگی نشود).

• یک کیسه یا بار سنگین را حمل نکنید.

• رعایت بهداشت عمومی کامل و مراقبت از پوست را آموزش ببینید.

• اجتناب از نیش حشرات و آفتاب سوختگی.

پیش آگهی لنف ادم چیست؟

لنف ادم نمی تواند درمان شود، اما درمان فشرده سازی بصورت: CDT و MLD و بانداژ فشاری و ماساژ تخلیه لنفاوی درکاهش وکنترل ورم لنفاوی اولیه و اقدامات پیشگیرانه برای افرادی که در معرض خطر لنف ادم ثانویه هستند، می تواند موجب کاهش و کنترل ورم لنفاوی و علائم مربوط به آن شود.

 

دارو درمانی در لنف ادم

برای بهبود لنف ادم داروهایی در نظر گرفته شده است. از مهم ترین این داروها می توان به داروهای ادرار آور یا دیوروتیک اشاره کرد. عملکرد این داروها به این شکل می باشد که مایع لنف ادم موجود در بافت ها را خارج اما پروتوئین ها در فضای بافت درگیر باقی خواهد ماند.

این پروتوئین ها که باقی می مانند آب را به طرف خود کشیده و بافت را سخت تر و متورم تر خواهد کرد به همین دلیل این داروها اکثرا حال بیمار را بدتر می کند. برای تجویز دارو حتما پزشک متخصص در ارتباط باشید.

ورزش در ورم لنف ادم

پیشگیری از لنف ادم

همواره پیشگیری بهتر از درمان است. همیشه مراقب پوست خود باشید، عضوی که مبتلا به لنف ادم شده باشد نسب به عفونت پوستی بسیار آسیب پذیرتر خواهد شد. سعی نمایید از بریدگی و خراش جلوگیری نمایید و با این کار احتمال بوجود آمدن عفونت های بعدی به طور چشمگیری کاهش خواهد یافت.

 رژیم غذایی مناسب برای لنف ادم

افرادی که در معرض بیماری لنف ادم هستند باید از چاقی جلوگیری کنند. چاقی باعث تشدید تورم خواهد شد. سعی نمایید از رژیم غذایی استفاده نمایید که نسبت وزن به قدتان حفظ شود. می توانید با پزشک متخصص مشورت نمایید.

 تصاویر درمان لنف ادم

برای مشاهده تصاویر بیماران لنف ادم، قبل از درمان و بعد از درمان به اینجا مراجعه کنید ...